Saga rodzinna w literaturze polskiej XXI wieku

Saga rodzinna w literaturze polskiej XXI wieku, Zatora Anna

Publikacja redefiniuje gatunek sagi rodzinnej, konfrontując najnowsze reprezentacje literackie z modelem tradycyjnej powieści rodzinnej, i bada zależności między ewolucją gatunku a przeobrażeniami zachodzącymi w modelu rodziny. Funkcjonujące w nauce definicje sagi rodzinnej (powieści rodzinnej) są niewystarczające, by określać najnowszy materiał literacki, czyli powieści o tematyce rodzinnej powstające na początku XXI w. Saga rodzinna jako gatunek silnie związany z życiem pozaliterackim rozwija się wraz ze zmianami zachodzącymi w modelu rodziny – stanowią one kulturowy kontekst badań, w których wykorzystano metodologię literaturoznawczą (genologia, poetyka), z zakresu studiów kulturowych i nauk społecznych (m.in. feminizm i gender studies). Analizie poddane zostały wybrane polskie utwory literackie powstałe w latach 2005–2015: Piaskowa Góra (Joanna Bator), Saturn (Jacek Dehnel), Stulecie Winnych (trylogia; Ałbena Grabowska), Dom na rozlewiskiem (trylogia mazurska; Małgorzata Kalicińska), Rodzina O. (Ewa Madeyska), Chochoły (Wit Szostak), Włoskie szpilki i Szum (Magdalena Tulli). Badania te wskazują na dwie drogi ewolucji gatunku: pierwsza stanowi kontynuację tradycyjnego modelu sagi rodzinnej, a należące do niej reprezentacje literackie (sagi konwencjonalne) zachowują wierność wypracowanemu wówczas modelowi rodziny i powielają większość elementów z zakresu poetyki; na drugiej drodze znalazły się utwory (sagi kontestacyjne), które czerpią z tradycji genologicznej, ale dokonują jej krytycznej reinterpretacji. W zakończeniu zaproponowano wprowadzenie dla nich terminu „antysaga”, dotąd niefunkcjonującego w dyskursie naukowym. Analiza materiału literackiego pozwala wykazać związek między rozwojem badań kulturowych i ewolucją modelu rodziny a sagą rodzinną.